Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent sadece hisar içinden ibarettir. Fetih
sırasında uzun süren kuşatmalar esnasında Bursa çevresinde mahalleler kurulmuş,
Orhan Gazi, adına bir külliye yaptırmıştır. Surlar dışında mevcut yerleşmeye
yakın, hâkim noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu
yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve
böylece bir yerleşme geleneği başlamıştır.
Bursa'da yapılan anıtlar içinde en büyük payı cami ve mescitler oluşturur. II.
Murat da dahil olmak üzere ilk Osmanlı Sultanlarının eserlerinin büyük çoğunluğu
Bursa'da yapılmıştır. Bu nedenle Osmanlıların ilk devirlerine özgü mescit ve
cami yapımı Bursa'da gelişmiştir. Kanatlı veya "Ters T" planlı camiler olarak
adlandırılan bu yapılar, adeta Bursa ile özdeşleşmiştir.
Orhan Gazi'nin şehrin doğusuna yaptırdığı külliyeye karşın Sultan I. Murat,
Çekirge'de yaptırdığı külliye ile şehrin batıya gelişimini hedeflemiştir. Kentin
ana merkezini Ulucami ve Kapalıçarşı belirler. Bu bölgenin özelliği günümüze
kadar değişmeden gelmiştir. Bursa'daki mescit ve camiler, sadece ibadet için
değil, mahallenin birer meclis binası olarak da kullanılmıştır. Yeşil caminin
XIV. yüzyılda hükümet binası olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Osmanlı İmparatorluğunun ilk 200 yıllık döneminde diğer kentlere göre Bursa,
büyük gelişmeler göstermiş, bir çok mimari yapı ile süslenmiş, devrinin tanınmış
medreseleri ile bilim aleminin merkezi olmuş, canlı bir ticaret şehridir. Osman
Gazi zamanında 11, Orhan Gazi zamanında 130, l. Murad döneminde 66 ve Yıldırım
Bayezid döneminde 111 anıt yapı yapılmıştır. Yapılan bu anıtların da 140'ı cami
veya mescit, 30'u medrese, 7'si okul, 5'i han, 2' si kervansaray, 45'i hamam,
27' si türbe, 3'ü köprü, 5'i kale, 17'si imaret, 6'sı saray, 24'ü zaviyedir. Bu
dönemdeki anıtların çok büyük bölümü de Bursa ve ilçelerinde yapılmıştır ve
büyük çoğunluğu dinsel yapıtlardır.
1390 yılında Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan ve Osmanlı Devletinin ilk
hastanesi olarak kabul edilen Yıldırım Darüşşifası, 1399 yılında Yıldırım
Bayezid tarafından yaptırılan, Evliya Çelebi'ye göre Bursa'nın Ayasofya'sı olan
20 kubbeli Ulucami, 1421 yılında Çelebi Sultan Mehmet tarafından yaptırılan ve
Bursa'nın en değerli anıtsal yapısı olan Yeşil Türbe, 1425 yılında Sultan II.
Murat tarafından yaptırılan "Bursa kemerli" ve "Ters T" planlı Muradiye Camii,
XV. yüzyılın başında Yıldırım Bayezid'in kızı ve Emirsultan' ın eşi Hundi Fatma
Hatun tarafından yaptırılan, Bursa camileri içerisinde en geniş ve en güzel
avlusu olan Emirsultan Camii, Bursa'nın mekânsal gelişimini etkileyen ve geçmişi
günümüze taşıyan sanat eserleridir.
1900'lü yıllarda Bursa'da 253 türbe belirlenirken; bugün 45'i türbe, 19'u
yapısız toplam 64 kadar türbe ayakta kalabilmiştir. Bursa tarih boyunca önemli
bir ticaret kenti idi. Han ve bedestenler birer ticaret merkezi görevi
üstlenirlerdi. Çin'in, Orta Asya' nın ve İran'ın ham ipeğini, baharatını, cam ve
porselenlerini, sanatını batıya taşıyan kervanlar, hanlar bölgesinde konaklayıp,
mal bırakır ve Bursa ipeklisini yükleyerek dönerlerdi.
Floransa, Venedik ve Lofça ile birlikte dünyadaki 4 çarşı köprüden biri olan ve
üzerinde 30 dükkânın bulunduğu Irgandı köprüsü, 1442 yılında yapılmıştır. Bursa'
da yapılan 25 kadar handan bugün 13 tanesi ayakta kalabilmiştir.
Bursa, 1453'te İstanbul'un fethine değin Osmanlı'nın kuruluş dönemindeki başkent
konumunu korumuş ve sürekli gelişmiştir. Ancak Edirne'nin Murat Hüdavendigar
zamanında başkent olması ve Osmanlı Ordusu'nun Rumeli'ye geçerek tutunmasından
sonra; Bursa ümeranın ve Türkmen akıncılarının gaza üssü olmaktan uzaklaşmış,
giderek önemini yitirmeye başlamıştır. Bununla beraber, gerek ekonomik
gelişmesi, gerekse Anadolu seferleri için zorunlu bir merkez üs niteliğini
koruması açısından geleneksel başkent sayılma konumunu sürdürmüştür.
İstanbul'un fethi ile Bursa Marmara Bölgesi'nde çarşı, pazar ve hanları ile
önemli bir ticaret merkezi; medreseleri ile kültür şehri olarak önemini devam
ettirmiştir.
Osmanlı Dönemi Bursa’sı kaplıcalar açısından da zengin bir kenttir. Kaplıcalarla
ilgili en erken bilgi M.S. 82 yılına kadar iner. Bursa hamamlarının Türklerden
önce Romalılarca yapıldığı yazılı belgelerde yer almaktadır. 1927 yılında
Bursa'da 50 hamam varken, günümüzde ancak 37 tarihi hamam ayakta kalabilmiştir.
1839'da Bursa, Hüdavendigar Vilayeti'nin merkezi olurken Bilecik, Kütahya,
Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) ise bağlı sancaklardır.